Anüite Nedir? Finansmanda yaygın olarak kullanılan Anüite, ödeme miktarları ve ödeme aralıkları eşit olan ve aynı faiz oranı üzerinden yapılan ödemeler toplamı şeklinde tanımlanmıştır. Başka bir ifadeye göre ise anüite, bir zaman dilimindeki dönemlerde eşit tutarda ödemelerin yapılması veya gelirlerin sağlanmasıdır. Örneğin; 3 aylık, 6 aylık, aylık veya yıllık ev, öğrenci kredisi, otomobil, dayanıklı tüketim mallarının satışlarında yoğun bir şekilde uygulanmakta ve ödemeler de genellikle dönemin sonunda yapılmaktadır. Eğer ödemeler dönemin başında yapılırsa bu, hesaplarda küçük bir düzeltmenin yapılması gerektiği anlamına gelir.
Anüiteyi en basit tanımıyla eşit taksitlerle ödeme şeklinde tanımlayabiliriz. Yani anüite ödemelerinde, taksitler gün ve tutarları aynı olabileceği gibi farklı günlerde ve miktarlarda da olabilir.
Yine bir diğer ifade ile anüite; belirli bir süre boyunca, belirli dönemlerde yapılan sabit ödemeler anlamına gelmektedir. Mesela, bir kişi 5 yıl süreyle her yıl bankaya 3.000 TL yatırdığı takdirde bu 3.000 TL’lik eşit ödemeler anüite olarak adlandırılır.
Literatürde eşit ödemeler diye de geçen anüite; dönem sonu eşit ödemeler ve dönem başı eşit ödemeler olarak ayrılmıştır. Dönem sonu eşit ödemelerde, ödemeler dönem sonlarında olur. Dönem başı eşit ödemelerde ise ödemeler dönem başında yapılır. Finans alanında en çok kullanılan eşit ödeme türü, dönem sonu eşit ödemelerdir.
Anüite hesaplamaları ayrıca, ödemeler serisinin bugünkü veya gelecekteki değerinin toplamının bulunması için kullanılmaktadır.
Anüitenin Değerleri
- Anüitenin Gelecekteki Değeri: Her dönemin sonunda yapılan ödemelerin gelecekteki toplam değeri bu ödemelerle birlikte vadesinin son tarihine kadar tüm faizleri göz önüne alınarak bulunur.
- Anüitenin Bugünkü Değeri: Bazı durumlarda dönemlik ödeme miktarları ve faiz oranları belliyken, ödemelerin bugünkü değerlerinin hesaplanması gerekmektedir. Bu hesaplama işlemi yapılırken her ödeme ilgili faiz oranı ile iskonto edilir ve bugüne aktarılır. Eşit zaman aralıklarıyla yapılan eşit ödemelerin bugünkü değerlerinin toplamıyla bulunur.
Bunların dışında anüiteyi günümüzde bireysel emekliliğe örnek olarak kullanabiliriz. Aynı mantıkla hesaplanan bireysel emeklilik de belirli bir süre aynı tutarın düzenli bir şekilde ödenmesini içermektedir.
Anüite Çeşitleri
Anüiteler kesin, koşullu ve ertelenmiş olarak çeşitlendirilmiştir.
- Kesin anüite: Kesin anüitelerin başlangıç ve bitiş tarihleri önceden belirlenmiştir ve belirli koşullara dayanmamaktadır. Kesin anüitelerde önemli olan anüite ödemelerinin ne zaman yapılacağıdır. Örneğin devre başında yapılacak olan anüitelerde, ödemeler anlaşmanın yapıldığı anda başlar ve her devre başında düzenli bir şekilde devam eder. Ancak devre sonu ödemeli anüitelerde ödemeler birinci devre sonunda başlar ve her devre sonunda düzenli olarak devam eder. Kesin anüiteler yapısal özelliğine göre beş farklı şekilde kategorize edilmiştir. Bunlar; ödeme zamanı, ödeme vadesi, ödeme başlangıcı, ödeme sıklığı, ödeme miktarıdır.
Örneğin taksitle alınmış olan bir gayrimenkulün ödemelerinin başlangıç ve bitiş tarihleri önceden bellidir. Bunlar alındığında kredi ödemeleri yapılırken 10 yıl gibi ödeme vadeleri belirtilir. Burada taksit ile sabit bir ödeme de söz konusu olduğu için bu kesin anüitedir.
- Koşullu anüitelerde ise başlangıç veya bitiş noktası bir koşula bağlıdır. Emeklilik aylıkları, ölüm, kaza sigortasının başlangıç veya bitiş tarihleri gibi anüiteler buna örnek olarak verilebilir. Yani koşullu anüitelerde başlangıç ve bitiş tarihleri belirsizdir.
Koşullu anüiteye hayat anüitesini belirgin ve yaygın bir örnek olarak verebiliriz. Hayat anüitesi, bir kişinin hayatını devam ettirdiği süre boyunca ödenmiş olan ya da bir kişinin hayatında sürenin sonuna kadar ödemiş olduğu primler hesaplanırken kullanılır. Hayat anüiteleri, faiz teorisinin ve mortalite analizinin bir bileşimi olup bugünkü değer hesaplarında yaşam olasılıkları dikkate alınmaktadır. Yani hesaplanan değer bir beklenen değerdir denilebilmektedir.
- Ertelenmiş anüiteler; şimdiki değeri, dönem sayısı ve uygulanacak dönemsel faiz oranı bilinen bir yatırımın gelecekte olması istenilen değere ulaşması için yapılacak eşit miktardaki ödemelerin bazılarının ödenmemesi durumunda oluşan eşit ödemeler ve tahsilatlar serisinden oluşmaktadır.