Faiz Nedir?
Bir para alacaklısının, borçlusundan istemiş olduğu ve anaparaya eklenmesi gereken para miktarıdır. Başka bir ifadeyle, kazanç getirmesi için yatırılan bir paranın önceden belirlenen zaman diliminde örneğin yıllık, aylık ve üç aylık gibi dönemlerde, önceden belli olan, anaparanın üzerindeki fazlalık miktarını oluşturan bedeldir denilebilir. Yani finansal matematiğin yapı taşlarından olan faiz, kısaca anaparanın üzerinde zaman faktörüne bağlı olarak belirlenen oranlara ve anaparaya bağlı olarak değişiklik gösteren yığılmış tutardan oluşmaktadır.
Tarihte farklı dönemlerde, farklı farklı şekillerde uygulanagelen faiz, Avrupa’da 17. yüzyıldan itibaren uygulanmaya başlamıştır. En bilinen ve faiz konusunun gelişimine büyük oranda katkısı olan ünlü John Keynes, faizi farklı bir görüş ile yaklaşarak anlatmıştır. Keynes’e göre insanlar çeşitli sebeplerden dolayı ellerinde her an rahatlıkla ulaşabilecekleri miktarlarda hazır para tutmak istemektedirler. Elde hazır para bulundurmanın da bazı avantajları vardır. Bu avantajları elde etmek elbette her birey için kolay değildir. Bu durumda insan elinde bulunan bu parayı ihtiyaç sahibi bir başkasına verdiği zaman fedakarlıkta bulunmuş olur. İşte Keynes’e göre, bu fedakarlığın bedeli ise faiz diye nitelendirdiğimiz birikmiş tutar oluşturmaktadır.
Faiz oranı, Basit ve Bileşik faiz hesaplamalarının bilinmesi doğrusallığın başarısı açısından önemi taşımaktadır. Buradan yola çıkarak hem borç alan taraf hem de borç veren açısından faiz ve faiz oranları, çeşitleri ve miktarları önem oluşturmaktadır. Faiz oranı hesaplamalarında; alıcı taraf için borç, verici taraf için ise gerekli karşılaştırmaların doğru bir şekilde yapılması için hem basit hem de bileşik faiz hesaplamalarına hakim olması gerekmektedir.
Yatırım konusunda bilmeniz gereken en temel işlemlerden olan faiz hesaplamalarını tek başına değil; basit ve bileşik olarak ele almanız gerekmektedir. Dolayısıyla yazımızda bu iki konuyu ele aldık.
1. Basit Faiz Oranı
Kısaca tanımlarsak; Yalnızca anapara üzerinden hesaplanan faiz oranına basit faiz oranı denir. Bir başka tanımlamaya göre ise basit faiz; faiz kazancının her vade sonunda anaparaya eklenmeden tekrar hesaplanması yöntemine dayanmaktadır. Yani basit faizde faiz geliri üzerinden ilave gelir sağlanmaz. Basit faiz yönteminde faiz miktarı, her devre değişiklik göstermemektedir.
Basit faiz yöntemi, genellikle kısa vadeli denilen bir yıla kadar süreli finansal işlemlerde uygulanmaktadır. Basit faizin formülasyonu ise şöyledir:
Basit Faiz Tutarı= Anapara(başlangıç sermayesi) x Faiz Oranı(yüzde) x Vade(zaman, süre)
Basit faiz yöntemi ile gelecekteki değer, şimdiki değer, iç iskonto ve dış iskonto hesaplamaları yapılabilmektedir. Bu işlemler için de gerekli formulleri sırasıyla verelim:
Not: Yazılı Değer, senedin üzerinde yazılı olan değerdir ve genellikle kullanılan Nominal değer ile aynı anlama gelmektedir.
- Gelecekteki Değer = Anapara x [1 + (Faiz Oranı x Vade)]
- Şimdiki Değer = Gelecekteki Değer / [1 + (Faiz Oranı x Vade)]
- İç İskonto = Yazılı Değer / [1 + (Faiz Oranı x Vade)]
- Dış İskonto = Yazılı Değer x [1 – (Faiz Oranı x Vade)]
2. Bileşik Faiz Oranı
Bileşik faiz oranı: Faiz getirisinin her vade sonunda anaparaya eklenmesiyle birlikte yeniden hesaplanması yöntemi ile yapılmaktadır. Bir yıldan daha uzun vadeli işlemlerde bileşik faiz yöntemi kullanılmaktadır. Yani bileşik faizde, birinci dönemden sonra faiz miktarına faiz ödenmiş oluyor. Ancak günümüzde paranın artan önemi ve yüksek faiz oranlarından dolayı kısa vadeli işlemlerde de artık bileşik faiz yöntemi kullanımı yaygınlaşmış durumdadır.
Bileşik faiz formülü:
A= Dönem sonunda anaparanın faiz ile beraber ulaşacağı miktar
A= Anapara x (1+Dönem Faizi)^Vade
Bileşik faiz ile şimdiki değer, gelecekteki değer ve iç iskonto hesaplamaları yapılabilmektedir. Formüller:
Gelecekteki Değer = Anapara x (1 + Faiz Oranı)^vade
Şimdiki Değer = Gelecekteki Değer / (1 + Faiz Oranı)^vade
İç İskonto = Gelecekteki Değer / (1 + Faiz Oranı)^vade
