Ekonomi, borsa ile ilgilenmeyen bireyin bile en basit örnekle televizyonda kanal değiştirirken duymuş olabileceği kelimelerdir deflasyon ve enflasyon.
Tabii ki bu kelimelerden en çok bilineni enflasyondur. Latince Inflatio kelimesinden gelir ve şişkinlik anlamına gelir. Buna bağlı olarak Türkçe’deki anlamının da bundan bağımsız olması beklenemez ve Türkçe’de de normal düzeydeki fiyatların düzenli ve sürekli olarak artması anlamına gelir. Bu düzenli ve sürekli olarak yükselme sürecine ise enflasyon denmektedir. Enflasyon ürün ve hizmetlere olan yüksek talebe göre değişir. Bu talep durumu ürünlerin ve hizmetlerin erişilebilirliğini düşürdüğünden, talep miktarı sürekli yükselse de üretim ve sunum miktarı sabit kalır veya düşer. Tüketicilerin, talebi karşılamaya yeterli olmayan hizmetten faydalanmak adına biçilmiş standart fiyattan daha fazla ödemeye yatkın olması durumunda da üreticiler ve hizmet sağlayıcıları fiyatta artışa giderler. Böylece arzlar talepleri karşılayacak kadar üretilmek yerine, az fakat yüksek fiyatlarda tüketiciye ulaştırılır. İşte bu yükselişe enflasyon denir ve deflasyonun tersine genelde yükselme meydana geldiği için en çok bu terim bilinir.
Deflasyon ise, enflasyonun tam zıttı bir vaziyette meydana gelir. Enflasyon, talebin arzdan fazla olması durumunda meydana gelirken, deflasyon arzın talepten fazla olması durumunda oluşur. Tedarik edilecek hizmet veya ürün erişilebilirdir, fakat tüketicinin talebinden fazla olduğundan dolayı elde kalır ve standart fiyatının altında tüketiciye ulaştırılmaya çalışılır. Örneğin, belli bir araba türü giderek popüler olmaya ve talep görmeye başlarsa, diğer üreticiler de benzer türde araçlar üreterek satışa sunacaktır. Böylece, firmalar satabileceklerinden ve tüketicinin karşılayabileceğinden fazla üretim yapmış olacak ve malın tüketiciye ulaşabilmesini sağlamak adına fiyatları düşürmeye gidecektir. Fiyat düşüren firmalar, üretim maliyetinden ve satıştan kâr elde edemediğinden gerilemeye gidecek ve bu sebepten dolayı ekonomide oynamalar olacaktır. Örnek vererek açıklanan bu duruma da deflasyon adı verilmektedir.
Kredi sağlayıcıları, fiyatlarda bir düşüş tespit etmeleri durumunda genel olarak yapacakları kredi tekliflerinin miktarını azaltırlar. Bu durum da tüketicilerin, yüksek fiyatlı ürünleri almak adına kullanacakları banka kredilerini çekememesine ve şirketlerin üretim fazlası ürünlerle kalmasına sebebiyet verecektir. Yaşanacak bu kredi sıkışıklığından dolayı deflasyon ilerleyecek ve ekonomik durgunluğa ve daha sonra da ekonomik buhrana sebebiyet verecektir. Bu nedenle, büyük bankalar, deflasyonun tespit edildiği anda çalışmalara başlayarak bu arz/talep dengesizliğini en aza indirgemeye çalışırlar.
Enflasyon ile deflasyon arasında hangisi daha çok zarar getirir sorusunu yöneltecek olursak yukarıda vermiş olduğumuz bilgilerden deflasyonun kötü olduğu sonucuna varabiliriz. Tekrar bir açıklama yapmak gerekirse insanlar ve şirketler maddi durumlarını kötü gördüklerinde az harcama yaparak talebi daha da azaltır. İnsanlar fiyat düşüşü beklediğinden satın alma işlemlerini ertelerler. Ne kadar bekleyeceklerinin ön görüsünü yaparlar, tüm bunlar işletmelerin ya da firmaların fiyatları daha da düşürmesine neden olur. Bu tablo göz önünde şekillendirilmeye çalışıldığında ortaya çıkan sonuç aşağı doğru giden spiral bir döngü gibidir.
Enflasyon ve Deflasyon Arasındaki Farklar
- Enflasyon mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki artış iken,
- Deflasyon tam tersi fiyatların düşüşüdür.
- Enflasyonda bireylerin maddi durumlarında daha iyiye veya daha kötüye gitme söz konusu olur. Örneğin yoksul bireyler daha fakir hale gelirken, zengin bireyler daha zengin olur. Yani kapitalist düzen vardır.
- Deflasyon verimlilik, çıktı ve geliri azaltır; birbiri ile bağlantılı olduğundan dolayı işsizliğin artmasına sebep olur, bu durum uzun ve ciddi bir süreçtir.
- Deflasyon yatırımı düşürdüğü için iş sektöründe de ekonomiyi kötü bir duruma sokar. Ancak enflasyon ekonomiye hareketlilik katar ve büyümeye teşvik eder.
Yazımızı toparlamak gerekirse bireyleri ve şirketleri, firmaları çok etkileyen enflasyon ve deflasyon arz ve talep durumuna göre şekillenmekte olup sırf saydığımız şeyleri değil ülkenin genel ekonomi durumunu da etkilemektedir.
