Döviz kurlarından biri olan Dolar, zaman zaman ülkeler arasındaki siyasi ilişkiler, ekonomik sıkıntılar vb. olaylardan kaynaklı ani çıkışlar yaşamaktadır. Bu ani çıkışlar dolayısıyla Dolar ile iş yapan ülkeleri olumsuz yönde etkilemektedir. Bilindiği üzere Dolar dünya ticaretinde büyük ve önemli bir yere sahiptir. Bizler bu yazımızda sizler için, “Dolardaki ani çıkışların ülke ekonomisine verdiği zararlar nelerdir?” sorusunun detaylı cevabını sizlere vereceğiz.
Dolardaki Ani Çıkışların Ülke Ekonomisine Verdiği Zararlar
Dolarda yaşanan ani çıkışlar elbette ilk olarak ithalat oranının yüksek olduğu gelişmekte olan ülkemizde büyük zararlara sebep olmaktadır. Çünkü ülkemizde ithalat ihracat oranından çok daha fazladır. Bu da ülkeye Doların girişi çok az ancak çıkışının çok fazla olduğunu gösterir. Hepimizin bildiği gibi ülkemizde üretilen birçok ürünün hammaddesi yurt dışından temin edilmektedir. Bu durum dolayısıyla yurt dışından temin edilen hammadde için ödemeler kullandıkları para birimi olan dolar veya euro ile yapılmaktadır. Yapılan ödemeler sonuç olarak dolar kurunda meydana gelen ani çıkışlardan fiyatlar etkilenecek, bu da bizim aldığımız ham maddeye daha fazla para ödeyeceğimiz anlamına gelmektedir. Hammaddeyi daha pahalıya alan ülkemizdeki üreticiler doğal olarak ürettikleri ürünü de öncekinden daha yüksek bir fiyatta tüketime açacaktır. Sonucunda da en fazla etkilenenler bizler yani vatandaşlar olacaktır.
Dolardaki ani çıkışlar, her ne kadar ihracat yapan firmaların yüzünü güldürse de ithalat yapan firmaları olumsuz etkilemektedir. İthalatçı firmalar doğal olarak tüm ihtiyaçlarını yurt dışından almakta yani karşı tarafa döviz üzerinden ödeme yapmaktadır. Dünya ticaretinin %60’ının Dolar ile gerçekleştiğinden dolayı bu ödemeler genellikle Dolar üzerinden yapılmaktadır. Bu açıdan baktığımızda Dolar kurunda meydana gelen en ufak bir değişiklik dahi ithalat yapan firmaları etkilemektedir. Örneğin, Dolar kurunun 2.5 TL olduğu dönemde 50 bin Dolarlık ithalat gerçekleştirecek firma 125.000 TL ödeme yapacakken, dolar ani artış gösterip 3.5 TL olduğunda bu firmanın aynı alım için ödeyeceği miktar 175.000 TL olacaktır. Görüldüğü üzere firma 50.000 TL zarara uğrayacaktır. Firma uğradığı bu zararı kapatmak adına ürettiği ürünlere zam yapacaktır. Sonuç olarak bu durumdan etkilenen yine bizler yani vatandaşlar olacaktır.
Gelişmekte olan ülkeler yani bizim gibi ithalat oranı yüksek olan ülkeler, Dolarda yaşanan ani çıkışlardan dolayısıyla etkileneceklerdir. Bu durum bizlerin dövize bağlı bir ticaretimizin olduğunu göstermektedir. İhracatın yüksek olduğu ülkelerde ise durum farklıdır. Çünkü ihracat oranı yüksek olan ülkeler ham madde ve/veya ürünlerini Dolar üzerinde satışa sundukları için dolardaki yükselmeler bu ülkelerdeki firmaları olumlu yönde etkileyecektir.
Eskiden kurumlar arasındaki ihaleler Dolar üzerinden yapıldığı için, kurumlar dolarda yaşanan çıkışlar sonucu zarar etmekteydi. Ancak bu durum yakın bir tarih öncesinde devlet tarafından bazı önlemler alınarak ihalelerin TL üzerinden yapılması kararı verilmiştir. Böylelikle kurumlarda yaşanan zararların önüne geçilmiştir. Ek olarak IMF’ye olan borçlar Dolar üzerinden ödendiği herkes tarafından bilinmektedir. Önceden IMF’ye var olan borcumuzdan dolayı Dolar artış gösterdikçe ülkemizin dış borcunda da artmalar yaşanıyordu. Bu borcumuzun ödenmesi sonucunda ülkemizin yaşadığı sıkıntılar biterek en azından ekonomide yavaş çaplı iyileşmelerin yaşandığı görülmektedir.
Doların yükselmesinden etkilenmeyecek olan ülkeler, piyasasının dışarıya kapalı olduğu ülkelerdir. Çünkü ülkelerin piyasalarına ne dışarıdan bir şey girmektedir ne de dışarıya bir şey çıkmaktadır. Bu nedenle dolarında yaşanan ani artışlar hiçbir şekilde ülkeyi etkileyemeyecektir. Ancak anlattığımız şekilde ülke sayısı çok azdır. Bu tarzda en bilinen ülke Kuzey Kore’dir.
Kısaca özetlemek gerekirse Dolarda yaşanan ani yükselmeler ülkedeki herkesi yani en alt seviyeden en üst seviyeye kadar herkes etkilenmektedir. Maliyetler artacak, cari açık yükselecek, bağımlılığımız artacak, ekonomi zamanla kötüye gidecek vb. durumlar doların ani çıkışları sonucu beraberinde gelecek olaylardır.
