Halka arzı, hisse senetlerinin önceden bilinmeyen yatırımcılara ve çok sayıda olan bu yatırımcılara ilan ya da çağrı yoluyla satışı olarak tanımlayabiliriz. Halka arz nedir sorusunda, şirketlerdeki hisse senetlerinin halka arz etme şekli olarak, değişen koşullara göre farklılık gösterebilir. Bir başka deyişle şirketlerin faaliyetlerini yürütmeleri için bir kaynağa ihtiyaç duyarlar. Bu kaynaklar da ya öz kaynak yani ortaklardan sermaye ile ya da faaliyetler neticesinde kar yoluyla sağlayan kaynak olabilir ya da yabancı kaynak yani borç yoluyla el de edilen kaynak olarak sağlanabilir.
Halka arz edilmekte olan hisse senetlerinde borsada işlem göreceği iki tane piyasa vardır. Bunlar;
Hisse Senetleri Piyasası (HSP) ve Gelişen İşletmeler Piyasası (GİP) ‘dır.
HSP’de şirketler, mevcut olan sermayeyi temsil etmekte olan hisse senetlerindeki bazı kısımları ortak satış şeklinde halka arz edebilir ya da sermaye artırımı yaparak mevcut bulunan ortaklardaki rüçhan hakları kısıtlamak şartıyla da halka arz tercih edilebilir ya da iki yöntem de bir arada uygulanabilinir.
GİP’de de mevcut olan ortaklardaki yeni pay alma haklarındaki tamamen ya da kısmen kısıtlanması şartıyla sermaye artırımı veya tahsisli olarak sermaye artırımı sonucu ihraç edilebilecek olan payların halka arzı yapılır.
Sayfa İçeriği
Halka Arz Nasıl Yapılmaktadır?
Halka arz nedir sorusuna bir cevap bulduktan sonra halka arzın nasıl yapıldığına da bir göz atalım. Halka arzın yapılması hususunda borsa aracı olan kurumlara iş düşer. Çünkü halka açılma konusunda şirketler, adım atabilmek adına kurumlarla iletişim kurması gerekmektedir. Bu durumda dikkat edilmesi gerekli olan husus şudur ki, aracı kurumda halka arzda yetkili belgesinin olması gerekmektedir. Bu belge bulunmayan kurum üstünden borsada arz görevinin üstlenilmesi mümkün bir durum değildir.
Aracı kurumlar haricinde yukarıda belirtildiği gibi kayıt işleminin yapılması yani şirketin borsaya kayıtlı olması gerekmektedir. Bu durum için de SPK denetleme ve düzenlemelerine tabii olması gerekir. Eksiklik sebebi olan kurumlar borsaya uygun olamadıkları için kayıt olamazlar. Uygun olarak görülen kurumlarda ise sermayelerini, kıymetli evrakları halkla paylaşabilmek için SPK’yla sözleşme imzalamak zorundalar. Bunun sonucunda da şirket, SPK mevzuatına uygun olarak düzenlenmektedir. İmza atılmasının ardından gerekli olan bütün prosedürler tamamlanmış olur. Böylelikle de uygun olan şirketler belirlenmiş tarihte halka arz çağrısını yapmaktadır.
Halka Arz Yöntemleri
Birkaç ortağın bulunduğu şirketler ya da aile şirketleri, yukarıda bahsedilen sebeplerden bir ya da birkaçını göz önünde bulundurup, halka açılmayı planlıyorsa, kullanacağı belli başlı metotlar bulunmaktadır. Bununla beraber genel olarak bir danışman aracı kuruluş olarak kullanıldığından dolayı, aracı kuruluşun hazırlayacak olduğu önerilerin içinden en uygununu şirket yönetimi seçecektir.
Sabit bir fiyat ile talep toplama yöntemi olan metotla şirket ortakları yapılan öz fizibilite çalışmaların katkısıyla belli fiyat ve arz edilecek olan hisse miktarını belirlemektedirler. Bu da ilgili yatırımcı gruba sunulmaktadır. İsteyen kişilerden de talepler toplanmaktadır. Bunların sonunda da hisselerin karşılıklarını yatırmış yatırımcılara hisse senetleri dağıtılmaktadır. Bu metot, aracı olan kurum yalnızca yatırımcılarla şirketin arasında elçi olabileceği gibi, halka arzı kendi de üstlenebilir. Underwriting antlaşması ile arzı kendi üstlenmiş olan bir aracı kuruluş hisselerin tamamını satmak için taahhüt eder. Satamadığı senedin olması durumunda da satılamayan kısmı kendi almakla sorumludur.
Halka açılacak olan senetler, sermayenin artırımında ortaklarda rüçhan haklarındaki kısıtlanma ile yapılabileceği gibi, ortakların payından satılması ile de olabilmektedir. Fiyat teklifinin alınması yönteminde de şirket belli bir taban limitinin altına inmemek şartıyla senetler için teklifi edilen fiyatlar alınmaktadır. Nihai karara göre de hisseler satılmaktadır.
Diğer bir metot da, gelişmiş olan ülkelerde sık olarak kullanılan, senede çevrilebilir olan tahvil ihraç etme yoluyla da olabilir. Burada ise şirket, yatırımcılara tahvil ihraç etmektedir. Bu tahvilde tahvil sahibi olan kişiye önceden belirlenmiş olan bir fiyat üzerinden hisse senedi alma hakkı verilmektedir. Eğer tahvil sahibi olan kişi, ileride oluşacak olan konjektürde fiyatı uygun buluyorsa tahvilini de hisse senediyle değişebilir.
Halka Arzın Şirkete ve Ortaklara Faydaları Nelerdir?
-Halka arz finansman yönetimidir.
-Halka arz geliriyle şirket, ucuz bir kaynakla büyüme ve gelişmeye hız verecektir.
-Faaliyet gösterilen sektörde pazar payında artırma imkanını sağlar.
-Aynı zamanda arz ile beraber şirkete öz kaynak girişi olduğundan dolayı mali yapı güçlenir, aktif olan kişinin finansmanında borçlarından dolayı payı azalır.
-Dış kaynak ihtiyacı çok daha ucuza ve kolay bir şekilde sağlanabilir.
-Şirket borçlanmaları daha uygun bir koşulda gerçekleşir.
-Halka açılmakta olan bir şirket iyi performans gösterdiğinde, şirket ortaklarıyla beraber prestij de kazanmaktadır.
-Piyasa fiyatının belli olması sebebiyle, şirket hisse senetleri teminat diye gösterilebilir.
-Şirket aktifleri finansmanında borç finansmanı aksine uzun vadeli ve faiz yükü getirmeyen bir kaynak olmaktadır.