Ticaretin içinde direkt olarak yer alan şirket ve firmalar yatırımlarına bağlı şekilde çok sayıda finans kaynaklarını çeşitli finans ürünü üstünden gerçekleştirmektedir. Buna bağlı olarak sabit şekilde kullanılmakta olan bankacılık ürünleriyle beraber özellikle de borç senedi ya da tahvil şeklindeki ürün biçiminde kullanılmaktadır. Anonim şirketler ağırlıklı olarak ülkemizdeki özel şirketlere bakacak olursak kaynak bulabilme hususunda belli kanunlara bakarak hareket etme zorunlulukları vardır. Buna göre özellikle de tahvillerin kullanım şekillerine göre sermaye ya da ticaret piyasasının kanunlarına uyarak hareket etmek zorundadır.
Anonim şirketlerde kaynak bulabilme hususunda başvurdukları en yaygın finans ürünü arasında bulunan tahviller; belli kanunlar yani sermaye ve ticaret sermaye piyasası çerçevesinde, kıymet değerleri eşit olan ve kullandıkları ibareleri belli olacak şekilde bir yıldan fazla borçlanmayı göstermekte olan senetler olarak adlandırılmaktadır.
Tahvil öneminin fazla olmasının asıl nedeni de, şirketler olarak ödeme zamanı geldiğinde borçlu olan firmanın vade ve ucuzluk durumunda uzun bir şekilde kaynak sağlamayı başarmaktadır. Bununla beraber tahvil sahibi olan şirket, bu ürünlerini kullanmayı amaçlayan firmalardan tahvillerini almış olduğu firmanın mali analiz süreçlerini iyi bir şekilde takip etmeleri gerekmektedir.
Tahvil kullanımı açısından bir anlamda da anlaşma konularını içerdiği sebebiyle, tahvili ihraç eden firmayla, yatırımcı arasında bağ oluşturmaktadır. Tahvil satışıyla alakalı olarak iskonto hesabıyla bağlantılı bir uygulama da bulunmaktadır. Bunun sonucunda da tahvil türlerinin kullanım amaçlarına göre farklı isimler adında piyasaya sürüldüğünü de görürüz. Türler içinde özellikle de şirketin halka arzı hususunda, borsadaki bazı işlemlerin gerçekleşmesini amaçlayanları seçtiği bilinmektedir.
Ülkemizde kullanılmakta olan bir diğer tahvil türleri ise şöyledir; özel sektör, devlet, primli, başabaş, nama ya da hamiline, ikramiyeli, paraya çevrilebilme kolaylığı olan, sabit-değişken, garantili-garantisiz, kara iştirakli ve endeksli tahviller olmak üzere farklı tahvil türleri bulunmaktadır.
Kullanılmakta olan bu tahviller içerisinde en dikkat çeken tahvil ise hamiline ya da nama olarak bilinmekte olan türlerdir. Ülkemizde de çok sayıda kişi, kıymetli evrak ürünleri kısmında hamiline ibaresini kullanmakla beraber aynı zamanda da nama diye de adlandırılan kelimeyi kolay bir şekilde kullanabilirler. Şirket olarak bir tahvil ortaya konulabileceği gibi bununla beraber hamiline tahvil şeklinde de çıkarılabilir.
Kullanılmakta olan tahvillerin içerisinde devlet tahvilleri de özellikle devlet hazinesi müsteşarlığı aracılığıyla iç borçlanmaya bağlı sebepten çıkarılmakta olan senetlerdir. Devlet tahviller kamu ve belediye kuruluşları tarafından çıkarılır. Hamiline tahvil nedir sorusunun cevabını da öğrendikten sonra tahvillerin özelliklerine de bakmakta fayda bulunmaktadır.
Tahvillerin Özellikleri Şöyledir;
- Tahvil borç senedidir.
- Tahvil sahibi, bir şirkete sermaye sağlıyorsa buna yabancı sermaye denir.
- Tahvil sahibi olan kişi, tahvil çıkaran kuruluşta uzun vadeli olan alacaklıdır.
- Tahvil sahibi olan kişi, şirketin aktifi üstünde alacağından başka bir hakka sahip olamaz. Şirket yönetimine de katılamaz. Buna istinaden, şirketteki bürüt kardan önce, tahvil sahibi olan kişilere faiz ödenmektedir. Bundan sonra da bilanço kar gösteriyorsa, hisse senetlerine de temettü ödenmektedir. Tahvil sahiplerinin alacaklarını aldıklarından sonra da şirketin mal varlıkları üstünde hiçbir hak iddia etmesi konu olamaz.
- Tahvilde kesin vade bulunmaktadır. Bu vade sonucunda tahvil sahibi olan kişi ile şirket arasında olan hukuki ilişki sona ermektedir.
- Tahvil getirisi sabit ve bellidir. Değişken faizde tahviller de bulunmaktadır. Bu tahviller de faiz oranları ancak ekonomik şartları değiştiği zaman mevzuat değişikliğiyle değişebilmektedir.
- Tahviller, itfa planı dahilinde itfa edilmektedir.
- Tahviller, mevzuat itibarı olan değer altındaki bir değerle iskontolu bir şekilde ihraç edilebilmektedir.
- Tahviller, şirket dışında belediye ve devlet gibi tüzel kişiliğe sahip olan kamu kuruluşları aracılığıyla çıkarılabilmektedir.
Bono Ne Demektir?
Borçlusu aracılığıyla imzalanıp, alacaklıya verilmekte olan ve belli bir paranın, belli süre sonucunda ödeneceğini belirten ticari belgeye bono denmektedir. Bonoda iki taraf bulunmaktadır. Borçlu (muhatap) ve alacaklı (lehtar) olarak 2’ye ayrılmaktadır. Borçlu olan kişi bono bedelini ödeyecek olan kişidir. Alacaklı da bono bedelini tahsil edecek olan kişidir.
Bono iki şekilde tahsil edilmektedir. Ödeme geldiği zaman alacaklı olan kişi borçluya başvurarak tutarı tahsil etmektedir ve senedi vermektedir. Alacaklı olan kişi ödeme zamanını beklemeyip bir bankaya gitmektedir. Senedi iskonto ettirip bedeli tahsil etmektedir. Borç vadesi geldiği zaman da muhatap olan borçlu, borcunu bankaya ödemektedir. Senedin iskonto ettirilmesi ile muhatap için kazanç veya kayıp olmamaktadır. Fakat alacaklı ve banka kazançlı durumdadır. Alacaklı vade öncesinde tahsilat yapmış olmaktadır. Banka da senet üzerinden bir miktarda iskonto keser. Bu da bankanın kazancı olmaktadır.
Bono aynı zamanda bir kredi aracıdır. Muhatap olan kişi borcunu hemen ödememekte ve ödeme işlemini sonra yapmak üzere kredi sağlamış olur. Aynı zamanda alacaklı olan kişi de senedini bir bankaya kırdırıp, senet tutarını tahsil etmektedir. Bu şekilde de bankadan kredi sağlamaktadır. Bununla beraber, özellikle de piyasanın ekonomik olarak güvenli olarak çalışma isteği sonucunda da bankalar ya da banka kurumlar tarafından verilmekte olan plastik kartların, çek kullanımının kredi ödeme aracı olarak yaygınlaşması sebebiyle de bono kullanımı oldukça azalmaktadır.
