Günümüzde finans piyasası söz konusu olduğu zaman uzmanlık gerektirdiği düşünülen hedge yani riskten korunma işlemi esasında sanıldığı kadar karmaşık ya da zor değildir. Belirli bir sisteme sahip olan hedge, bu sistem anlaşıldığı takdirde herkes tarafından yapılabilir. Bu sistemi anlayan bireysel yatırımcılar tarafından tercihli işlemler olarak hedge yapılır. Hedge genellikle ihracat ya da ithalat ile uğraşan ya da emtia ve döviz riski yüksek olan işletmeler tarafından riskten korunabilmek amacı ile yapılan işlemlere denir. Hedge nedir diye merak eden kişilere şu şekilde özetlemek gerekir ise hedge; ileri bir tarihte ortaya çıkabilecek olan finansal risklere karşı önlem alma amacı ile herhangi bir emtia, döviz ya da finansal üründe sahip olunan pozisyonun tam tersi yönünde işlem yapmaya denir. Hedge işlemi ile riskin sıfırlanması, sınırlandırılması ya da kârınızı sabitlemeniz mümkün olur.
Sayfa İçeriği
Hedge Nasıl Yapılır?
Hedge risk azaltmak için kullanılan çok çeşitli yöntemlere verilen isim olmak ile birlikte aşağıdaki gibi örneklere sahip bir işlem olarak bilinir.
Örneğin Çin’den teknoloji ürünleri ithal ediyor ve ürünlerinizi de Türkiye’de satıyorsunuz. Tedarikçiniz tarafından sizlere dolar ile ödeme yapılsa da siz Türkiye’de satış yaptığınız kişilere Dolar’a karşılık gelen TL tutarında fatura kesiyorsunuz. Bu noktada döviz kuru açısından herhangi bir risk altında olmazsınız. Zira alım ve satım Dolar’a göre ilerliyor. Fakat döviz fiyatlarında artış gelmesi sebebi ile pazar daralması gerçekleştiği takdirde sizlerde fiyatları sabitlemek istediğiniz takdirde tedarikçiye ödeyeceğiniz Dolar’ı bugünden fiziki olarak kasaya koymanız ya da bir banka ile yapılacak olan opsiyon sözleşmesi ile garanti altına almanız gerekir. Bu durumda vadeli işlem piyasasından kontrat da alsanız, spot piyasasından döviz de alsanız, her halükarda hedging yapmış olursunuz.
Akdeniz Bölgesi’nde döviz kredisi kullanılarak bir otel yaptıran ve Avrupa pazarına açılan bir turizmci, bölgeden meydana gelen gerilimler sebebi ile acentelerini birer birer kaybettiği için yerli turistler ile çalışmaktan başka çaresi kalmadığı bir durumun içine girdiği takdirde ödemelerini Döviz üzerinden yapsa da geliri Türk Lirası olacağı için Türk Lirası’nın kaybedeceği değer, döviz kredi taksitlerinin de artmasına sebep olacağı için bu kişinin kendisini ortaya çıkma ihtimali olan bu riske karşı koruması gerekir. Bunun için de bu kişi bir banka ile görüşmeli ve forward ya da opsiyon işlemi yaptırmalı ya da VİOP adı verilen Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında Dolar / TL sözleşmesi satın alması gerekir. Ayrıca herhangi bir döviz bürosuna gidilerek o günkü kura göre spot piyasasından döviz alımı yapılarak kâr sabitlenmesi de mümkün olan seçeneklerin arasında yer alır.
İstanbul’da bir ekmek fırınına sahip olan bir kişinin en büyük maliyetini un oluşturur. Fırıncılar Odası tarafından yılda birkaç kez yapılmakta olan düzenlemelere göre un fiyatı artarken kârınız da azalır. Bu durumda un fiyatının sebep olduğu zarardan korunmak için riski hedge etmeli ya da un stoklamalısınız. Un fiyatlarını hedge etmek isteyen kişilerin buğday kontratı alması riskini sıfırlar. Zira un fiyatları buğday fiyatlarına göre değişim gösterir. Vadeli işlem piyasasından yapılacak olan buğday alım işlemi ile birlikte un fiyatlarının artmasına karşı karşı kendinizi korumuş olursunuz.
Hedge Maliyeti
Hedge işlemi riske karşı koruma işlemi olduğu için bu işlemin de bir maliyeti bulunur. Örneğin Dolar üzerinden ödemesi olan bir kişi bir ay içinde değişen kur sebebi ile ödemesine ve kurda görülen artışa göre zarar edebilir. Örneğin bir milyon dolar ödemesi olan bir kişinin bir ay içinde Dolar’ın 3.50’den 3.90’a çıkması halinde edilecek olan 400.000 Dolar’lık zararın önüne geçilebilmesi için bir milyon dolar satın alınması ve karşılığında yalnızca bir aylık faiz olan 10.000 Dolar’lık maliyetin ortaya çıkmasına sebep olur. Bu paranın ibr ay boyunca bekletilecek olması da nakit akışını bozacağı için bir başka sorun ortaya çıkarır. Bununla birlikte her ay böyle bir ödeme yapması gereken bir kişinin tüm nakit parasını Dolar’a çevirmesi dahi yeterli olmayabilir. Bu durumda hedge yapabilmek için bir hedging aracı kullanmanız gerekir. Bunun için bankanız ile konuşmalısınız. Böylelikle Dolar’ı sabitleyerek kazanç açısından etkilenmemiş olursunuz. Bir milyon Dolar’ın 1 aylık hedge maliyeti ise yaklaşık 30.000 Dolar olur. Yani hedge yapıldığı zaman ortalama olarak %3 oranında bir maliyet söz konusu olur. Bu, özellikle de bu tür meblağlarda işlem yapan kişiler için tercih edilmesi gereken önemli bir yoldur.
Hedge Sisteminin Unsurları
1. Yatırım Aracı
Hedge yapılmadan önce hangi yatırım aracını seçeceğinizi belirlemeniz gerekiyor. Biraz önce bahsetmiş olduğumuz örneğe göre Dolar / TL düşmesi durumunda artı bakiye verecek olan bir pozisyon oluşturulması gerekir. Bu da Dolar / TL satış pozisyonu olur.
2. Lot Büyüklüğü
Açılacak olan lotun büyüklüğü de dikkat edilmesi gereken bir başka unsur olarak bilinir. Bunun için Dolar TL kuru grafiğinde bu kurun bir ay boyunca göstermiş olduğu düşüş yönüne bakılması gerekir. Bu örneğe göre 1700 piplik bir hareket söz konusu olacağı için riskin de 1700 pip olduğunu kolaylıkla söylenebilir. 1 lot Dolar TL paritesi 100.000 Dolar’a eşit olduğu için on lot alınması gerekir. Bu da lot büyüklüğünü 10 olarak belirlememizi sağlar.
3. Teminat Miktarı
Pozisyonların açılabilmesi için marjine yani teminata ihtiyacınız olur. Bunun için de hesabınızda belirli bir miktarda bakiye olması gerekir. Hesap bakiyesi ve araç türüne göre bir kaldıraç kullanmanız gerektiği için şimdi kaldıraç konusuna bir göz atacağız.
Teminat = Fiyat x İşlem Boyutu/Kazanç forümülüne bakacak olursak kaldıracın %1 olduğunu düşünürsek, 2.80 x 1.000.000/100 işlemi sonucunda 28.000 TL sonucuna ulaşırız. Marjin ve teminat hesaplama işlemleri için GCM Forex kullanılabilir. Bir pozisyonu bu fiyat açacak olsanız da pozisyonu devam ettirebilmek için daha fazla para miktarına ihtiyacınız olur. Örneğin 1700 piplik hareketin 10 lotta Dolar / TL paritesinde 170.000 TL civarında pozisyon taşıma parası çıkartacağını pip hesaplama yöntemi ile kolaylıkla bulabiliriz.
4. Swap Maliyeti
Vade süresince işleyecek olan swap bedeline bir göz atalım. Açık pozisyonlarda her gece bir faiz takısı bedeli ile swap maliyeti alınır. Dolar / TL paritesi söz konusu olduğu zaman alış var ise eksi satış var ise artı swap işletilir. Satış yöünde yapılacak olan bir pozisyonda artı swap bedeli kazanılır.
Örneğin Dolar / TL sözleşmesinde swap long satırında 1 lot için belirlenmiş olan swap bedelinin -89.2846 ve swap short beelinin 45.947 olduğunu düşünelim. Bu durumda bir lotun bedelini de 45.821 TL üzerinden hesaplayarak, 10 lot için gecelik swap değerini de 458.21 TL bulmuş olalım. 30 işlem günü için ise 30 x 358,2 işleminden 13.746 TL sonucuna ulaşırız.