Sermaye şirketlerinin Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde ve Sermaye Piyasası Kurulu’nun izniyle ortaklarının pay ve ortaklık yapısını belgelemek için çıkarttıkları belgelere hisse senedi denir. Hisse senetleri şirket yapısında sağladıkları haklara göre imtiyazlı ve adi hisse senedi olarak iki grupta incelenebilir. İmtiyazlı ve adi hisse senetlerinin çıkartılması ile amaçlanan ortaklık biçimi birbirinden farklıdır.
Sayfa İçeriği
Hisse Senetleri Nasıl Çıkarılır?
Sermaye Piyasası Kurulu’ndan izin almak suretiyle, anonim şirketler, özel kanunla kurulmuş kurumlar (Kamu İktisadi Teşebbüsleri, sigorta şirketleri, bağlı ortaklıklar), sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler hisse senedi çıkartabilir.
İmtiyazlı hisse senetlerinde, hisselere verilen imtiyazın geçerli olabilmesi için tanımlanan hakların şirket ana sözleşmesinde belirtilmesi ile ticaret siciline tescili ve ilanı şarttır. Limited şirketlerde imtiyazlı hisse çıkarabilmek için genel kurulda temsili olan oyların üçte ikisinden az olmayacak şekilde olumlu, oy hakkı bulunan esas sermayenin ise tamamının olumlu oy vermesi zorunludur. Anonim şirketlerde ise sermayenin yüzde yetmiş beşine sahip payların temsilcilerinin kabul oyu kullanması şartı gereklidir. Genel olarak borsada işleme sokulmazlar. İmtiyaz ana sözleşmede tanımlanmamışsa geçerli sayılmaz. İmtiyazlı pay çıkarılması şirket kuruluşunda olabileceği gibi şirket kurulduktan herhangi bir süre sonra da gerçekleştirilebilir.
Ülkemizde borsada en fazla işlem gören hisse senetleri adi hisse senetleridir. Sözleşmesinde aksi bir hüküm yer almadığı sürece sahiplerine eşit haklar tanıyan adi hisse senetleri Sermaye Piyasası Kurulu’ndan gerekli izinler alındıktan sonra çıkartılabilir. Daha sonra hisse senetleri borsaya kote edilir yani hisse senedi borsa tarafından tanınır. Senetlerin borsa kaydı tamamlandıktan sonra alım-satım işlemi yapılabilir.
Türk Ticaret Kanunu’nun 413. Maddesine göre hisse senetleri üzerinde şirket unvanı, esas sermaye miktarı ve tescil tarihi, imza yetkisi olan iki kişinin imzası, senedin şekli ve değeri belirtilmelidir. Şahsa yazılı belgelerde ise sahiplerinin ad ve soyadı ile ikametgahının ve senet karşılığı ödediği miktarın bulunması gereklidir.
Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetleri dört ana gruba göre çıkartılır. Bunlardan A grubu hisse senetleri 30 milyon TL üzerinde FİP (fiili dolaşımdaki payı) değeri olan paylardır. B grubu hisseler ise 10 milyon TL ile 30 milyon TL aralığında FDP değeri olan paylardır. C grubu hisse senetleri 10 milyon TL altında kalan gruptur. D grubunu ise Nitelikli Yatırımcı İşlem Pazarına, Serbest İşlem Platformuna, Gelişen İşletmeler Piyasasına, Gözaltı Pazarına dahil olan paylardır. A ve B grubu hisse senetleri sürekli müzayede işlem yöntemine tabidir ve açığa satış, ödünç alma veya verme, kredili alım işlemleri uygulanabilir. C grubu senetler ise likidite ve piyasa yapıcısı özelliklerine bakarak sürekli müzayede işlem yöntemi ya da tek fiyat işlem yöntemine tabidir. Hisse senetlerine uygulanan bu gruplama ile senetlerin kendi aralarındaki farkları belirlenir ve borsada bu farklara göre işlem görürler.
İmtiyazlı Hisse Senetleri Nedir?
Ortaklık yapısı paylardan oluşan anonim ve limited şirketlerde, ortakların şirket ortaklığından doğan haklarını kullanma biçimi paylarına tanınan imtiyaza göre değişir. İmtiyazlı hisse senetlerinin ortaya çıkış amacı, tasarruf sahiplerinin varlıklarını şirketlere sermaye olarak getirmesini sağlamaktır. Rüçhan hakkı, kâr payı, tasfiye payı, genel kurulda temsil payı ve oy hakkı konularında sahiplerine ayrıcalık sağlamaktadır.
Adi Hisse Senetleri Nedir?
Uygulamada imtiyazlı hisse senetlerine karşın, sahiplerine herhangi bir ayrıcalık tanımayan hisse senetlerinin karşılığına adi hisse senetleri gelir. Borsa İstanbul’da genel olarak işlem gören hisse senetleri bu sınıftadır. Örneğin temettü dağıtımında imtiyazlı hisse senetlerinin önceliği varken, kalan kısım adi hisse senedi sahiplerine dağıtılır. Adi hisse senetleri sahiplerine şirket hakkında bilgi alma, kâr payı ortaklığı, yönetimde yer alma ve oy kullanma gibi haklar verir.
Adi ve İmtiyazlı Hisse Senetleri Arasındaki Farklar
İmtiyazlı hisse senetleri sahibine, adi hisse senetlerine göre birtakım ayrıcalıklar getirmektedir. Adi hisse senetleri yönetimde söz hakkı, imtiyazlı hisse senetlerine göre daha azdır. Kâr payı dağıtımında imtiyazlı payların adi paylara göre önceliği vardır. İmtiyazlı hisse senetleri İngiltere, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Hollanda gibi ülkelerde kullanılır. Ülkemiz borsalarında bu tür hisse senetleri yatırım aracı olarak kullanılmamaktadır.
Her iki hisse senedinin de çıkarılma amacı şirket sermayesine katkı sağlamaktır. Şirketler karlılığını devam ettirdiği sürece hisse senetlerinin de değeri yükselmeye devam edecektir. Böylece hem şirket tüzel kişiliği, hem de yatırımcı kazançlı çıkacaktır.
Hisse Senetlerinin Tanıdıkları Haklar
Hisse senetleri sahiplerine bazı haklar tanımaktadır. Bu haklar hisse miktarı kadar temettü (kâr payı) hakkı, rüçhan hakkı (mevcut ortakların sermaye artırımı durumunda artırımdan paylarını alma hakkı), yönetime katılma ve oy hakkı, şirket hakkında bilgi alma hakkı olarak sıralanabilir. Aynı zamanda hisse senedi sahibi olmak şirket sırlarını saklama ve sermaye artırımı sırasında taahhüt edilen bedeli ödeme sorumluluklarını da beraberinde getirir.
Adi ve imtiyazlı hisse senetleri dışında nama ve hamiline yazılı hisse senetleri, bedelli ve bedelsiz hisse senetleri, kurucu ve intifa hisse senetleri, primli ve primsiz hisse senetleri gibi hisse senedi türleri de mevcuttur.