Kamu gelirleri kısaca devlete ait kuruluşların devamlılığını sağlamak amacıyla farklı kaynaklardan toplanan gelirlere verilen isimdir. Peki kamu gelirlerinin önemi nedir, kapsamlı bir şekilde kamu gelirleri nelerdir?
Kamu Geliri
Devletlerin devlet bünyesinde yer alan öteki kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu hizmetlerini karşılayabilmek adına kanunlara dayanmak suretiyle farklı kaynaklar aracılığıyla elde ettiği gelirlerin tümüne kamu gelirleri diyoruz. Egemen statüde olan devletlerin güç dengelerine bağlı olarak kamu gelirleri farklı kaynaklardan farklı şekillerde toplanabilir. Genel anlamda milli gelir üzerinden elde edilen kamu gelirleri, normal şartlar altında tekrardan kamusal hizmet maksadı göz edilmesi suretiyle kamu giderlerine dönüştürülmektedir.
Devletlerin gelirini belirleyen paralar ya da hizmetler, elde edilen kaynaklar ve elde ediliş biçimleri şeklinde sınıflandırmalar yüzünden farklı türlerde isimlendirilebilir. Her sene tekrarlanan normal özellikte bir gelir türü olan kamu gelirleri, olağanüstü durumlarda elde edilen gelirlerden farklılık gösterir. Olağanüstü durumlarda elde edilen devlet gelirleri olağanüstü gelirler olarak adlandırılır.
Devletlerin vergilendirme ve vergi yoluyla para toplama yetkisi baz alınarak elde edilen gelirler cebri gelir olarak tanımlanır. Cebre dayanmayan kamu gelirleri ise mülk ve teşebbüs gelirleri ismiyle tarif edilir.
Kamu gelirleri çeşitleri baz alındığında şunlardan oluşmaktadır:
Parafiskal gelir, vergi, mülk ve teşebbüs geliri, para cezaları, resim, şerefiye, borçlanma.
Mülk ve Teşebbüs Gelirleri Nelerdir?
Devletlerin ya da öteki kamu tüzel kişiliklerinin sahip olduğu gayrimenkullerden sağlanan mülk gelirlerine ve devlete ait olan ticari ve mali kuruluşlardan elde edilen gelirlere mülk ve teşebbüs geliri adı verilir. Devletler; köprü, otoyol, kütüphane, müze, okul, bina, arazi, liman gibi değerler üzerinden de kamu geliri toplayabilmektedir. Mülk gelirleri devlete ait gayrimenkullerin satışı ya da kiralanması sayesinde toplanırken teşebbüs gelirleri de devletin olan sanayi kuruluşlarından kazanılan gelirler olarak adlandırılır. Topluma hizmet etmek ve kar sağlamak amacıyla faaliyet gösteren Kamu İktisadi Kuruluşları (KİT) elde ettikleri karlar ile teşebbüs gelirlerinin önemli miktarını toplayan kurumlardır. Kamu İktisadi Kuruluşları, devletin sahipliği altında çalışsa da özel hukuk hükümlerine bağlı olarak hareket eder ve devlet hazinesinin dışında bağımsız kurumlar şeklinde faaliyet gösterirler.
Kamu Giderleri
Devlet ya da belediye, köy, kamu iktisadi teşebbüsleri veya il özel idareleri gibi kamu tüzel kişilerinin kamuya yönelik harcamaları karşılayabilmek adına harcadıkları paralar ve verdikleri hizmetler kamu giderleri sınıfı altında toplanır. Kamu giderleri, amme masrafı (devlet harcaması) ya da kamu harcaması gibi kavramlar ile aynı anlamı taşımaktadır. Bir başka deyişle devletlerin hizmetlerini gerçekleştirebilmek adına yaptıkları harcamalar kamu gideri olarak isimlendirilir.
Eğitim, adalet, ulaşım, sağlık, güvenlik gibi birçok alanda daimi olarak hizmetlerini sürdüren devletler bu konularda görevlerini ve yükümlülüklerini yerine getirdikleri sırada birtakım harcamalar ile karşı karşıya kalırlar. Tam da bu kısımda devletlerin karşılaştığı harcamalar kamu giderlerini oluşturur. Mesela bir okulun inşa edilmesi sırasında inşaat için çalışan işçiye ya da inşaat malzemelerine verilen paralar kamu giderlerini oluşturur. Aynı şekilde bir devlet hastanesinin temizlik, aydınlatma, iletişim, çalışan ödemeleri gibi masraflar da kamu giderleri sınıfına girmektedir. Kamu giderleri, devlet kurumlarının kafasına göre çıkardığı giderler değildir çünkü bütçe kanunu baz alınarak harcanması uygun görülen ve resmi izinle tasdiklenen giderler olarak tanımlanırlar. Kamu giderleri, devletin harcama yapmaya uygun gördüğü ve yetki verdiği organları tarafından mal, hizmet ya da para ödemesiyle ödemesi gerçekleştirilen masraflardır.
Teşebbüs Geliri Ne Demek?
Mülk ve teşebbüs gelirleri kavramının içerisinde yer alan teşebbüs geliri, yukarıda da belirtildiği üzere devletin işlettiği sanayi kuruluşlarından ya da diğer kuruluşlardan kazandığı kamu gelirleridir. Bir başka deyişle teşebbüs gelirlerini devletin sahip olduğu gayrimenkullerden kazandığı kira ya da satış rakamlarının dışında kalan işletme gelirleri olarak da adlandırmak mümkündür.
Kamu Gelirlerinin Önemi
Kamu gelirleri, devletlerin ana işlevlerini gerçekleştirip vatandaşlarına hizmetlerini sorunsuz ve en iyi biçimde sunması açısından son derece önemlidir. Kamu gelirleri olmadan bir devletin okul yapması, köprü inşa etmesi ya da hastane açması pek kolay değildir. Suçlu kişilere uygulanan para cezaları, toplanan vergiler ya da kamu gelirlerini oluşturan diğer kalemler sayesinde devletler çalışanlarına ücretlerini öder, yeni hizmetler sunabilmek için yeni harcamalar yapar ya da eski hizmetlerin iyileştirilmesini, varsa sorunlarının ortadan kaldırılmasını sağlar.