Kısa adıyla SPK olarak bilinen Sermaye Piyasası Kurulu, halkın menkul kıymetlere yatırım yaparak ekonomiye katılımını sağlamak ve sermaye piyasalarının kurallarını denetlemek ve düzenlemek için kurulmuştur. Kamu tüzel kişiliği sıfatını taşıyan kurul, kendi yetkilerini uygulama konusunda bağımsızdır. Yazının devamında sermaye piyasalarında oluşabilecek sorunlarda çözüm mercii konumundaki SPK nedir, ne işe yarar sorusuna cevap arayacağız.
SPK’nın Kuruluşu
Sermaye Piyasası Kurulu 1981 yılında, 2499 sayılı kanun ile kurulmuştur. 2012 yılında ise 6362 sayılı kanun ile kurulun yetkileri yeniden düzenlenmiştir. Kurulun merkezi İstanbul’dur, ancak faaliyetlerin İstanbul’a taşınması tam olarak gerçekleşmediği için Ankara’da merkez sayılmaktadır. Kamu tüzel kişiliği olan kurul Başbakan tarafından görevlendirilen Bakan’a bağlıdır. Kurul, mali ve idari işlerini yönetme konusunda özerktir. Kurul Karar Organı, yedi kişiden oluşur. Üye seçiminde, ekonomi, finans, bankacılık, mali piyasalar alanlarında en az on yıl öğretim üyeliği yapmış olma şartı aranır. Üyelerden en az bir tanesinin hukuk fakültesi mezunu olma şartı vardır. Karar organında görev alacak bir üyenin ise yine en az on yıl sermaye piyasaları ile ilgili herhangi bir alanda özel sektörde çalışmış olması gerekmektedir. Başkan, Bakanlar Kurulu tarafından görevlendirilir. Başkanın önerisiyle ikinci başkan ve başkan vekili seçilir. Başkanın görevini yapamadığı ya da yurt dışında olduğu durumlarda sırasıyla ikinci başkan ve başkan vekili görev yapar. Kurulda üyelerin görev süresi beş yıldır ve bir kez olmak üzere tekrar atanabilirler.
SPK’nın Görev ve Yetkileri
Sermaye Piyasası Kurulu, kanunda belirtilen şartlar doğrultusunda kendisine verilen görevleri yerine getirmekle sorumludur. Bu görevlerden biri ülke içindeki finansal istikrarın sağlanması amacıyla, finans kuruluşlarıyla iş birliği ve bilgi alışverişi yapmaktır. Halka açılacak şirketler, arz işlemleri için SPK’dan izin almak zorundadırlar. SPK’nın onaylamadığı durumlarda şirket hisseleri borsada işleme tabi tutulamazlar. Aracı kurumlarda çalışan yatırım uzmanları SPK tarafından belirlenen kriterlere uygun olmalıdır. Aracı kurumlara yeterliliğine göre yetki belgesi verme görevi de SPK tarafından gerçekleştirilir. SPK, iki çeşit yetki belgesi tanımlar. Bütün kriterlere uyan kuruluşlara tam geniş yetki belgesi, kriterlerin tamamını karşılamayan kuruluşlara ise kısıtlı yetki belgesi tanımlar. Piyasalarda, ulusal ve uluslararası mevzuatın uygulanmasını sağlamak ve uygulamaların denetimini yapmak ise bir başka yetki alanıdır. Sermaye Piyasası Kurulu, yatırımcıların haklarını korumakla da yükümlüdür. Kurulun en önemli görevi, piyasaların adil çalışmasını sağlamaktır.
SPK’nın Faydaları
SPK, borsa ve forex piyasalarında işlem yapan yatırımcıların fayda ve çıkarlarını gözetir. Piyasalarda işlem gören şirketlerin kurallara uyup uymadığını denetlemek ve global piyasalarla ilgili bilgi ve verileri değerlendirip, yurt içi piyasalar hakkında analizler yaparak güvenilir bir ortam oluşturur. Sermaye piyasalarının gelişmesi adına çalışmalar yapar. Sermaye Piyasası Kurulu, aynı zamanda alanıyla ilgili uluslararası kuruluşlara üye olup, bu kuruluşlar ile mali ve iktisadi alanlarda ortak çalışmalar yürütür. SPK, hizmet birimlerinde görevlendirdiği uzman çalışanlarıyla piyasaların verimliliğini arttırmak ile ilgili çalışmaları sürdürür. Piyasalar ile ilgili anketler yapar, bu anketler doğrultusunda çalışmalarını yönlendirir. Yatırımcılar ve piyasalarda işlem yapan kuruluşlarla anket verilerini paylaşır. Çalışma alanı ekonomi, finans, para piyasaları olan akademisyenlerle iş birliği içindedir. Bünyesinde bulunan Takasbank Ve Kamuoyu Aydınlatma Platformu ile yatırımcılar her türlü bilgiye ulaşma imkanına sahiptir. Aracı kuruluşlarda çalışan kişilerin lisansları da SPK tarafından verilir. Bilgi ve mesleki anlamda yeterlilik sahibi olanlar SPK’nın düzenlediği sınavlar ile lisans sahibi olurlar. Kurul, düzenli olarak finansal göstergeler ile ilgili verileri yayınlar. Düzenlediği eğitim seminerleri ile üniversite öğrencilerinin gelişimine katkıda bulunur.