Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın piyasa oluşan faize yön vermek ve bu yöntem üzerinden enflasyonu denetlemek için kullanmakta olduğu esas aracın adı ağırlıklı ortalama fonlama maliyet olarak karşımıza çıkmaktadır. Ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti: Merkez Bankası tarafından gecelik borç verme faizi ile politika faizi olarak bilinen haftalık repo faizinin ağırlı ortalamasının alınmasıyla hesap edilmektedir. Ağırlıklı ortalama fonlama maliyetinde geçmiş dönemlerde aylık repo faizi de hesaba katılsa da Merkez Bankası bu işlemlere 2013 yılında son verdi. Ağırlık ortalama fonlama maliyetinin tanımında yer alan faizler ise aşağıda yer almaktadır.
Sayfa İçeriği
Gecelik İşlemlerde Uygulanan Faiz
Gecelik işlemlerde uygulanmakta olan faiz, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın bir geceliğine borç almak ya da borç vermek isteyen banklara uygulamakta olduğu faize verilmekte olan isimdir. Merkez Bankası tarafından ilan edilen borç alma faiz oranı taban olur iken, borç verme faiz oranı da tavan olmaktadır. Bu iki arasında oluşan aralığa ise faiz koridoru adı verilmektedir. Gecelik faiz oranları bahsi geçen taban ve tavan oranları arasında yani faiz koridorunun dahilinde gerçekleşmektedir. Gün içerisinde likidite konusunda bir sıkışıklık yaşandığı takdirde ise bankalar limitlerini sınırlı bir şekilde teminatları karşılığında Bankalararası Para Piyasası üzerinden Merkez Bankası tarafından belirlenmiş olan borç verme faiz oranını kullanarak borçlanabilmektedir. Bu durumun aksine likidite fazlalılığının ortaya çıkması halinde ise limitsiz bir şekilde Merkez Bankası tarafından belirlenmiş olan borçlanma faiz oranı üzerinden Merkez Bankasına TL olarak borç verebilmektedir.
Bir Hafta Vadeli Repo İşlemlerine Uygulanan Faiz
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, bir hafta vade ile repo ihalesi açmaktadır. Bankalar da Merkez Bankası ile yapacakları geri alma anlaşması ile birlikte ellerinde olan bono ve tahviller Merkez Bankası’na satarak karşılığında para alıyor ve vade bitiminin ardından parayı geri iade ederek hisse senedi kağıtlarını geri alıyorlar. Bir hafta vadeli repo ihalesi için miktar ihalesi yöntemi kullanılıyor ve piyasanın ihtiyaç duyduğu likiditeye göre yapılıyor. Likide ihtiyacının belirli bir bölümünü karşılayabilmek için açılan bir hafta vadeli repo ihaleleri ile birlikte gecelik faizin, Para Politikası tarafından belirlenmiş olan düzeylerde ve faiz koridoru içerisinde gerçekleşmesi sağlanıyor.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, gecelik ve haftalık uygulanan repo işlemleri için uygulanmakta olan faiz oranları aracılığı ile ikincil piyasa üzeride ortaya çıkan döviz kurlarını, kredilerin büyüme hızını ve kısa vadeli faiz oranlarını etkileyebiliyor.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından belirlenmiş olan gecelik ve haftalık işlemlerde kullanılan gecelik borç alma ve gecelik borç verme faizi ile haftalık repo ihalesi faizi aşağıdaki gibidir. Fakat burada dikkat edilmesi gereken nokta bu oranların zamanla değişim göstereceğidir. Bu nedenle daha net ve güncel bilgilere ulaşmak için Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası resmi internet sitesini ziyaret edebilir ve ilgili sayfalar aracılığı ile gün, ay ve yıllara ayrılmış olan politika faizi ve faiz koridoru bilgilerine ulaşabilirsiniz.
Gecelik borç alma faizi %7.25, gecelik borç verme faizi %9.25 ve haftalık repo ihalesi faizi %8’dir.
Tanımını yaparken bahsetmiş olduğumuz gibi ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti hesap edilirken gecelik ve haftalık olarak bankalar tarafından Merkez Bankası’ndan borçlanılmış olan tutarların sahip olduğu miktar ağırlıklarına göre faizlerinin ortalaması alınarak hesap edilmektedir.
Ağırlıklı Ortalama Fonlama Maliyeti Hesaplaması
Şimdi sizlere bir örnek ile ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti hesaplamasını anlatacağız.
Herhangi bir Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe ve Cuma gününde yüzdesel olarak fonlama maliyetlerinin sırasıyla yüzde 8.63, 8.46, 8.39, 8.33 ve 8.47 olduğunu düşünelim.
Bu noktada haftalık repo ihale faizinin %7.5 ve faiz koridorunun da 7.25 ile 10.25 arasında değişim gösterdiğiniz düşünelim. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası ağırlıklı ortalama fonlama maliyetinin de %8.47 olacağını haftanın son gününde ortaya çıkan %8.47 oranı olduğunu görebiliriz.
Aşağıda yer alan Grafik Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası politika faizini, kırmızı renk ve PF harfleri ile, ortalama fonlama maliyetini yeşil renk ve OFM harfleri ile ve gösterge faizini mavi renk ve GF harfleri ile göstermektedir. Grafiğe bakıldığı zaman son dönemlerde kurlarda ortaya çıkan yumuşama sebebi ile gösterge faizinde ortaya çıkan düşüşün bir nebze olsun toparlandığını görüyoruz. Fakat gösterge faizi yine de politika faizinden ve ağırlık ortalama fonlama maliyetinden uzak gibi görünüyor.
Biraz öncede bahsetmiş olduğumuz gibi burada yer alan veriler yalnızca birer örnek teşkil etmekte ve herhangi bir güncelliğe sahip olmamaktadır. Güncel verilere ulaşmak için en güvenilir adres Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası resmi internet sitesi olacaktır.
