Kartel, aynı üretim alanında faaliyet gösteren birbirinden bağımsız birden fazla işletmenin aralarındaki rekabeti ortadan kaldırmak amacıyla yaptıkları anlaşma sonucu bir araya gelerek tekelci bir birlik oluşturmalarıdır. Kazanç elde etmek amacıyla bir araya gelen bu işletme veya kuruluşlar kendi aralarındaki rekabeti ortadan kaldırmışlardır ancak piyasada tekelci bir hâkimiyet kurmuşlardır. Kartel şeklinde birleşmiş olan bu işletmeler, bir mal üretiminde en çok paya sahip olmaları nedeniyle ve dolayısıyla pazarda üretim, maliyet ve kâr üstünlüğü elde etmiş olurlar
Uluslararası boyuttaki karteller için OPEC(Organization of Petroleum Exporting Countries-Petrol ihraç Eden Ülkeler Örgütü) kuruluşunu örnek olarak verebiliriz. Bir başka örneği, kömür ve demir-çelik endüstrisi, pamuk ipliği üreten teşebbüsler oluşturabilir. Ayrıca, firmaların fiyat politikaları, satış şartları, yatırım programları, üretim miktarları, sürüm alanları, reklam harcamaları, kâr marjları araştırma bütçeleri, komisyoncu ve pazarlamacılara ödedikleri yüzdeler kartel anlaşmalarına konu olabilmektedir.
Sayfa İçeriği
Kartelin Özellikleri
Başarılı bir kartelde bulunması gereken özellikler şöyledir:
- Karteli oluşturan firmalar alınan ortak kararlara uymak zorunluluğu vardır
- Piyasanın tamamına değilse de büyük bir kısmına hâkim olmalıdır
- Söz konusu ürüne ilişkin talepler, fiyata oranla esnek olmamalıdır
- Ürünlere olan talep, tüketici gelirine göre esnek olmamalıdır
Karteller, şirketlerin aralarındaki rekabeti ortadan kaldırarak monopolcü yani tekelci kârı elde etmek amacıyla fiyat ve üretim konularında ortak paydada buluşmak amacıyla oluşturdukları bir birliktir denilebilir. Genellikle Kartel anlaşması ile tekelleşmiş olan birliklerin oluşması aslında çok fazla istenmeyen bir durumdur. Çünkü bu anlaşmalar rekabeti engeller ve diğer işletmeleri belki de yok olma aşamasına kadar getirmiş olabilir. . Karteller, satış fiyatlarını çok yüksek tutabilir, düşük kaliteli ürünleri yüksek fiyatlarla piyasaya sürebilirler. Kartel dışı olan diğer işletmeler, zamanla kartelin aldığı kararlara uymak zorunda kalabilirler ya da pazardan çekilmek zorunda kalabilirler.
Amaçlarına Göre Kartel Çeşitleri
- Üretim Kartelleri: Kota karteli olarak da adlandırılan bu kapsamda kartele giren teşebbüsler, kendileri için belirlenen üst üretim miktarı sınırı aşmamaları gerekmektedir. Yani belirlenen bir üretim miktarı vardır ve kartel dahilindeki işletmeler bu miktardan fazla üretim yapamamaktadırlar. Böylece sınırlı üretim ile fiyat düşüşü önlenmektir.
- Fiyat Kartelleri: Fiyat kartelinde, işletmeler kartel tarafından belirlenmiş olan asgari fiyatın altında satış yapamazlar ve yaygın kullanılan bir uygulamadır.
- Satış Kartelleri: Bu kartel çeşidinde kuruluşlar satış konusunda serbest değillerdir ve satış bölgelerinin paylaşılması söz konusudur. Bu doğrultuda yapılmış olan satışlar, kartelin satış bürosu tarafından yürütülmekte ve elde edilen kazanç paydaşlar tarafından bölüşülmektedir.
- Bölge Kartelleri: Kartele dahil olan işletme/kuruluşların ürünlerini belli bölge sınırları içinde satmaları, bu bölgeler dışına çıkmamaları söz konusudur.
- Şart Kartelleri: Bu kapsamdaki işletme veya kuruluşların, müşterilerine, anlaşma dahilindeki vadeli satış, peşin satış, tenzilat ve vade süresi gibi ödeme dışında kolaylıklar göstermeyi kabul etmeleridir.
- Satın Alma Kartelleri: Son olarak bu kapsamdaki ham madde ve yarı mamullerin temin edilmesi için kartel dahilindeki teşebbüslerin bir araya gelmeleri ve mevcut malların toptan ve düşük fiyatlı satışının sağlanmasıdır.
Kartel Faizi Nasıl Geri Alınacak?
2007-2011 yılları arasında aşağıda listesini verdiğimiz 12 bankadan herhangi birinden kredi çekmiş olan vatandaşlar, ödedikleri kredi faizlerinin belirli bir kısmını geri alabileceklerdir. Bu bankaların ö dönemde aldıkları faiz tutarının fazla olduğu saptanmış ve tekelci sermaye piyasasında, 2007-2011 yılları arasında kartel oluşturmuş olan bu 12 banka kuruluşu hakkında Rekabet Kurulu tarafından 08.03.2013 tarihinde cezai işlem uygulanmıştır. Bu 12 bankanın mevduat, kredi ve kredi kartı hususunda kartel oluşturduğnu tespit edildikten sonra Kurul her bir bankaya ayrı ayrı olmak koşuluyla toplamda 1,116,957,468 TL miktarında idari para cezası kesmiştir. Bu cezai işlemin sonucunda Danıştay’ın da kararı ile bu bankalar tarafından mağdur edilen vatandaşlar Kartel Faizi niteliğindeki kaptırmış oldukları paraları geri alma hakkına sahip oldular.
2007-2011 yılları arasında kredi çeken vatandaşlar kendilerinden alınmış olan fazla faiz tutarını geri almak için tüketici hakem heyetine başvurabilecekler.
Sadece vatandaşlar değil aynı zamanda mağdur olan esnaf, KOBİ ve diğer büyük şirketler; bu kararla birlikte kartel adı altındaki kuruluş faizlerini geri alma hakkı kazanmışlardır. Bunun için dava açmak isteyen;
- VAKIF, DERNEK VE KAMU KURULUŞLARI- Asliye Hukuk Mahkemelerine,
- İŞLETMELER ve Tarım Kredisi kullanan ÇİFTÇİLER- Ticaret Mahkemelerine,
- BİREYSEL BANKA MÜŞTERİLERİ- Tüketici Hakem Heyetlerine başvurarak haklarını aramak üzere 3 KAT TAZMİNAT DAVASI açabileceklerdir.
3 Kat Tazminat Davasını Kimler Açabilir?
21.08.2007 ile 22.09.2011 tarihleri arasında bankaların mevduat, kredi ve kartı hizmetlerinden yararlanmış olan:
- Tüketiciler
- Tacirler
- Kamu Kurumları
- Konut kredisi
- Taşıt Kredisi
- Tüketici kredisi
- İhtiyaç kredisi kullananlar
Hangi Bankalara Ceza Verildi?
Rekabet Kurulu aşağıdaki bankalara kartel kararı vererek ceza kesme işlemi uygulamıştır:
- İş Bankası
- Türk Ekonomi Bankası (TEB)
- Garanti Bankası
- Halkbank
- Vakıfbank
- Akbank
- Yapı ve Kredi
- Ziraat Bankası
- Denizbank
- Finans Bank
- HSBC
- ING Bank
Üç kat tazminat davasında, faiz zararınızın miktarının net hesaplaması ancak çektiğiniz kredi oranına bağlı olarak uzman kişiler tarafından yapıldığı takdirde kesinleşebilir. Bu nedenle, dava açmadan önce bir avukata danışarak ve açılacak olan davayı “Belirsiz Alacak Davası” şeklinde açmanız daha uygun olacaktır. Ayrıca, dava dilekçesinde mutlaka “4054 sayılı Kanun’un 58. maddesi gereğince zararın 3 katı kadar tazminat” talebi ibaresi de bulunmalıdır.
