Merkez Bankası, açık piyasa işlemleri ile birlikte finansal piyasalarda yer alan likiditeyi düzenlerken aynı zamanda kısa vadeli faiz oranlarını belirlenmiş olan seviyeye getirir. Açık piyasa işlemleri ile ilgili tüm bilgiler MBK yani Merkez Bankası Kanunu’nda yer alan 52. ve 56. maddelerde yer alıyor. Bugün sizlere Açık Piyasa İşlemleri Api Nedir sorusunun cevabını vereceğiz.
Sayfa İçeriği
Açık Piyasa İşlemleri Nedir?
Merkez Bankası belirlenmiş olan para politikası hedeflerine göre ekonomik likidite ve para arzının etkin bir şekilde düzenlenebilmesi amacını güderek TL’ye karşılık olarak menkul kıymetleri geri almak üzere satmak, kesin olarak alıp satmak, geri satma amacı ile almak, TL depo alınması ya da verilmesi ve buna benzer açık piyasa işlemlerini yapar ya da bu tür işlemlere aracılık eder.
Açık piyasa işlemlerine dair tüm esas ve usuller Merkez Bankası tarafından belirlenmekte olup bu banka aynı zamanda az riske sahip olan ve açık piyasa işlemlerine konu olan yüksek likiditeye sahip araçların da belirlenmesinden sorumludur. Merkez Bankası, APİ kapsamında kendi adına ve hesabına 91 günü aşmayacak şekilde ikincil piyasalarda alınabilen ve satılabilen likitide senetlerini ihraç edebilme yetkisine sahiptir. Ters repo ve repo işlemleri ile birlikte TL depo işlemleri de belirlenmiş olan bu gün sayısını aşamaz. Şimdi sizlere açık piyasa işlemleri çeşitlerinden bahsedeceğiz.
1. Depo
Merkez Bankası tarafından her gün farklı bir şekilde ilan edilmekte ola faiz oranları ve belirlenmiş olan vadelere göre TL borç verme ve borç alma işlemlerini gerçekleştirmek isteyen bankalar sahip oldukları limit ve teminatlar çerçevesinde sağlanmış olan mevduat imkanına depo adı verilir. Bu imkan ise Bankalararası Para Piyasası tarafından yapılan aracılık ile sağlanmakta olup bu kurum da Merkez bankası kapsamında faaliyet gösterir.
2. Repo
Genellikle likidite sıkışıklığı olan piyasalarda geçici bir şekilde arttırılmak için kullanılmakta olan repo işlemlerinde şöyle bir yol takip edilir. Merkez Bankası işlem tarihinde sözleşeme yapar ve işlem sırasında göre belirlenmiş olan fiyat üzerinden, ileri bir tarihte geri satma taahhüdünü alarak piyasada api işlemlerini yapma yetkisine sahip olan kuruluşlardan kıymet satın alır. Geri satma fiyatı ise alış işlemlerinin yapıldığı an belirlenir. İşleme taraf olan kuruluş ise repo işlemine konu olan kıymeti satın almayı işlem vadesi üzerinden kabul eder.
Depo ve repo işlemleri birlikte Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın net fonlamasını oluşturur.
3. Ters Repo
Ters repo işlemleri ise adı üstünde reponun tersi olarak işlem görür. Yani piyasada likitide fazlalığının olması halinde Merkez Bankası sahip olduğu porftöyde yer alan kıymetleri Api yetkisi bulunan kuruşlara işlem tarihi sırasında sözleşme yapıp, o sırada belirilenmiş olan fiyat doğrultusunda daha sonra geri alma taahhüdünü alarak satışa çıkartır. Geri alım fiyatı da satışın gerçekleştiği an belirlenmiş olur. İşleme taraf olan kuruluş ise ters repo işlemine konu olan kıymeti satmayı işlem vadesi üzerinden kabul eder.
4. Doğrudan Alım
Piyasanın likidite sıkışıklığına sahip olması halinde doğrudan alım işlemleri yapılarak hali hazırda tedavülde yer alan kıymetler, işlem tarihi sırasında belirlenmiş olan fiyat doğrultusunda işlem valöründe api yapma yetkisine sahip olan kuruluşlar tarafından satın alınır ve buna doğrudan alım adı verilir.
5. Doğrudan Satım
Piyasanın likidite fazlalığına sahip olması durumunda doğrum satım işlemleri yapılarak hali hazırda api porftföyünde yer alan kıymetler, işlem tarihi sırasında belirlenmiş olan fiyat doğrultusunda işlem valöründe api yapma yetkisine sahip olan kuruluşlar tarafından satılır ve buna doğrudan satım adı verilir.
6. Likidite Senedi İhracı
Para politikası etkinliğini arttırma amacı ile piyasada birikmiş olan likidite fazlalığının piyasadan çekilmesini sağlayama amacı ile kullanılmakta olan bu açık piyasa işlem aracı Merkez bankası Kanununda yer alan 52. maddeye göre 91 günü geçmeme şartı ile ihraç edilebilir. Bu senetler ikincil piyasalarda hem alınabilir he de satılabilir. Merkez Bankası tarafından gerekli görülmesi halinde ise likidite senetleri vaktinden önce borç kapatmak için kullanılabilir. Likidite senetleri alternatif bir yatırım aracı olmanın aksine gerekli görülmesi halinde api etkinliğini arttırma amacı ile ihraç edilir.
7. TL Depo Alım İhalesi İşlemleri
TL likidite fazlalığı olması halinde Merkez Bankası tarafından bu durumun normal haline getirilmesi amacı ile etkinliğin arttırılabilmesi adına TL depo alma işlemleri ihaleleri yapılır.
